SAMNINGURINN 2022

Veraldar dæmin varast skalt,
voga þú ekki að gera það allt
sem höfðingjarnir hafast að
þó heimurinn kalli loflegt það.

       – Hallgrímur Pétursson, Passíusálmarnir 22.8.

18. janúar 2022 skrifuðu samtakastjórn og Eden undir nýjan samning um námuvinnslu í Lambafelli og Litla-Sandfelli.[1] Það virðist ýmislegt athugavert við þennan samning. 

Í fyrsta lagi voru samningaviðræðurnar með öllu leynilegar.  

Í samningaviðræðum felst oft einhver leynd. Þó það sé vitað um samningaviðræður tveggja aðila þýðir það ekki að viðræðurnar fari fram úti á torgi þar sem almenningur getur heyrt þær í heild sinni í smáatriðum. 

En samtakastjórn leyndi ekki aðeins vissum atriðum í samningaviðræðum sínum við Eden 2021–2022. Hún leyndi samningaviðræðunum í heild sinni frá safnaðarmeðlimum sem vissu ekkert um þær. Samtakastjórn hefur aldrei samið við neitt annað fyrirtæki á þennan hátt. Hvers vegna þessi mikla leynd? Hver óskaði eftir henni? Hagsmuna hvers var gætt? Þó að svo geti verið að sumir viðskiptalegir samningar milli annarra aðila séu gerðir í fullkominni leynd merkir það ekki að það sé eitthvað sem KSDA – sem er trúfélag en ekki fyrirtæki – eigi að gera. Ef mögulegur samningsaðili heimtar slíka leynd er skynsamlegast fyrir KSDA að snúa sér að öðrum mögulegum samningsaðila. Í stefnureglum Stór-Evrópudeildarinnar er gagnsæis í fjármálaákvörðunum stjórnenda krafist: 

S 04 Financial Operations and Environment

S 04 05 Role of Leadership in Financial Matters—It is the responsibility of organisational leadership to manage financial matters with integrity. Every leader must model behaviour that is guided by a commitment to ethics, transparency, and accountability. This behaviour is critical for building confidence in the overall Church organisation. To sustain this confidence, open communication must take place among the employees of the organisation, between management and the controlling board or executive committee, between the organisation and its constituents and other stakeholders, and between the organisation and higher organisations. Beyond modelling behaviour, it is imperative for leaders to promote and design the most appropriate systems that will safeguard the resources which are used to support the mission of the Church.[2] 

Það er ómögulegt að fara eftir þessari stefnu ef safnaðarmeðlimir vita ekki einusinni hvað fjármálaákvarðanir stjórnenda fela í sér.   

Í öðru lagi hefur samningnum, ólíkt fyrri samningum KSDA, ekki verið þinglýst[3] þrátt fyrir að samningurinn gefi til kynna svo skuli gera.[4]  

Í þriðja lagi er hluti hans leynilegur – þeir safnaðarmeðlimir sem báðu um eintak af honum komust að því í samskiptum sínum við samtakastjórn og fengu aðeins hluta samningsins.[5] Enginn safnaðarmeðlimur (fyrir utan samtakastjórnarmeðlimi) getur séð samninginn í heild sinni.  

Í opna bréfi sínu 16. mars 2022 lýsti samtakastjórn því yfir að hér væri bara um venjulega viðskiptalega leynd að ræða.[6] Þetta var ítrekað í yfirlýsingu samtakastjórnar í Hafnarfréttum 27. janúar 2023.[7] Það er erfitt að sjá hvernig þetta er rétt. KSDA hefur gert marga aðra samninga og þeir voru ekki leynilegir. Hvers vegna er hluti samningsins leynilegur? Hver bað um það? 

Samtakastjórn hefur lýst samningnum sem sérstakri Guðs blessun[8] og bæði samtakastjórn og Eden hafa talað um hann sem fjárhagslegan grundvöll KSDA.[9] Þar sem sá hluti samningsins sem ræðir um kjör hans er leynilegur geta safnaðarmeðlimir engan veginn staðfest eða vitað hvort kjör samningsins séu góð – hvað þá hvort þau séu einhver sérstök „blessun“. Og það að tala um samninginn sem fjárhagslegan grundvöll KSDA gengur þvert á guðfræði aðventista. Aðventkirkjan á heimsvísu er rekin með tíund og gjöfum. Hún þarf ekki á námurekstri að halda til að standa. Að halda slíku fram gerir ekki aðeins lítið úr starfsfyrirkomulagi aðventista (tíund og gjöfum) heldur gerir of mikið úr þessum nýja samningi og námurekstri yfirhöfuð. 

Í fjórða lagi áttu samningaviðræðurnar sér stað á sama tíma og samtakastjórn var að láta rannsaka starfshætti Edens. Samkvæmt samtakastjórn og formanni hófust samningaviðræður samtakastjórnar við Eden ári fyrir seinnihluta maí 2022 – eða um vorið 2021.[10] Það sem er stórundarlegt við tímasetninguna er að vorið 2021 ákvað samtakastjórn einnig að biðja GCAS um að skoða hvort Eden hefði haldið samningana sem þá voru í gildi. Hvers konar siðferði felst í því að láta rannsaka hvort fyrirtæki hafi haldið samning við mann og fara á sama tíma – á meðan rannsóknin er yfirstandandi – í viðræður við sama fyrirtæki um nýjan samning? Hefði ekki verið eðlilegt að bíða eftir því að GCAS-rannsókn lyki til að hægt væri að meta hvort Eden hefði með sanni farið eftir gömlu samningunum og væri þess virði að semja við aftur? 

KSDA er trúfélag sem leggur áherslu á gagnsæi í verkreglum sínum. Kristur kenndi opinberlega og bauð fylgjendum sínum að vera ljós heimsins – myndlíkingin felur í sér bæði gagnsæi og heiðarleika. Það var samtakastjórn í sjálfsvald selt hvort hún vildi hafa samninginn leynilegan eða ekki. Hún hefði getað gert gagnsæi að skilyrði í samningaviðræðum sínum við Eden – ef hún hefði endilega viljað semja á ný við það fyrirtæki. Með því hefði samtakastjórn sýnt safnaðarmeðlimum virðingu – en hún starfar í umboði þeirra og þeir eiga því rétt á því að vita hvað hún er að gera. Eða vildi samtakastjórn ekki að safnaðarmeðlimir vissu hvað hún væri að gera þegar hún samdi við Eden á ný? 

Í fimmta lagi er nýi samningurinn ekki við sama fyrirtæki og gömlu samningarnir – þótt það heiti sama nafni og sömu tveir menn eigi það. Nýi samningurinn frá 2022 er við fyrirtæki með aðra kennitölu en samningarnir frá 2008 og 2009. Rétt eins og einstaklingar hafa hver sína kennitölu, þannig hafa fyrirtæki hvert og eitt sína eigin kennitölu. Lesandanum til glöggvunar er þetta sett upp í töflu:[11]